ZVYAZDA newspaper. “I spoke Belarusian with… computer”


14 верасня 2011 года
№ 175 (27038)

Я размаўляў па-беларуску з… камп’ютарам

Вам не здалося, і тут няма памылкі друку: карэспандэнт “Звязды” сапраўды “пагутарыў” з камп’ютарам праз спецыяльную праграму, якая распазнае тэкставую інфармацыю і пераводзіць яе ў маўленне. Шмат для якіх моў такія праграмы ўжо існуюць. У нашай Акадэміі навук займаюцца распрацоўкай менавіта беларускамоўнага “гаваруна”. Пра маўленчыя тэхналогіі расказала Лілія Цырульнік, кандыдат навук, выканаўца абавязкаў загадчыка лабараторыі распазнання і сінтэзу маўлення Аб’яднанага інстытута праблем інфарматыкі Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі, і Юрась Гецэвіч, малодшы навуковы супрацоўнік той жа лабараторыі, які непасрэдна распрацоўвае беларускамоўны сегмент.

— Калі пачалася распрацоўка маўленчых тэхналогій?

Лілія Цырульнік:

— Лабараторыя існуе больш за сорак гадоў. І ў той час, калі і камп’ютары былі не асабліва развітыя, і прайграванне маўлення было складаным нават з фізічнага пункту гледжання, лабараторыя пачала займацца маўленчымі тэхналогіямі. У прыватнасці, сістэмай распазнання маўлення і сістэмай сінтэзу маўлення, гэта значыць, пераводам інфармацыі з маўленчага віду ў тэкст і наадварот: з тэксту — у маўленчую форму. Дарэчы, вялікі ўклад у развіццё маўленчых тэхналогій у Беларусі ўнёс доктар навук Барыс Лабанаў, да нядаўняга часу — загадчык лабараторыі распазнання і сінтэзу маўлення, а зараз — галоўны навуковы супрацоўнік інстытута. За апошнія некалькі гадоў у лабараторыі распрацаваны сістэмы сінтэзу маўлення для рускай, польскай моў. Зараз распрацоўваецца сінтэзатар мовы для якуцкай мовы. Актыўна займаецца лабараторыя і распрацоўкай беларускамоўнага сінтэзатара маўлення.

— Якое прымяненне можа быць у сінтэзатараў маўлення?

Лілія Цырульнік:

— Прымяненне самае шырокае: стварэнне аўдыёкніг, дапамога сляпым людзям, чытанне электроннай пошты…

Юрась Гецэвіч:

— Электронныя чэргі таксама: можна вельмі гнутка і хутка змяняць выразы, якія “гаворыць” гэтая чарга.

Лілія Цырульнік:

— Яшчэ адно прызначэнне — захаванне выміраючых ці блізкіх да знікнення моў. Гэта таксама важна. Беларуская мова, праўда, такой не з’яўляецца, аднак у Чырвонай кнізе ЮНЕСКА яна залічана да групы нестабільных, якія патэнцыйна знаходзяцца пад пагрозай знікнення. Да гэтай групы адносяцца мовы, якія не маюць ніякага афіцыйнага ці іншага статуса, ці мовы, што не карыстаюцца вялікім прэстыжам, ужыткам. Сістэма сінтэзу беларускага маўлення будзе спрыяць захаванню мовы.

— Ці ёсць якія-небудзь цяжкасці з распрацоўкамі?

Юрась Гецэвіч:

— Складанае пытанне — пастаноўка націскаў у словах. Складанасці таксама ёсць з абрэвіятурамі, лічбава-літарнымі абазначэннямі (напрыклад, назвы самалётаў, верталётаў, хімічныя формулы і іншае). І яшчэ: калі чытанне нейкага тэхнічнага тэксту можа быць здавальняючым, то літаратурны тэкст выклікае шмат нараканняў.

— Вельмі часта можна пачуць, што ўсё беларускамоўнае не мае ніякіх перспектыў, што яно нікому не патрэбна. Ці не будзе так і з гэтым сінтэзатарам?

Юрась Гецэвіч:

— Звычайна так кажуць у Беларусі. Калі выязджаеш за мяжу, там усе гэтым цікавяцца і з задавальненнем вывучаюць нашу мову. Ужыванне беларускай мовы памяншаецца, але зараз ёсць новае пакаленне, якое цікавіцца ўсім беларускім. Да таго ж шмат беларускамоўных сайтаў з’яўляецца. А значыць, і гэтыя сінтэзатары беларускай мовы могуць быць запатрабаваны моладдзю для таго, каб чытаць RSS-рассылкі, пераводзіць кнігі ў аўдыёфармат. І гэта, несумненна, будзе спрыяць развіццю беларускай мовы.

Р.S. Пасля размовы Юрась Гецэвіч прапанаваў мне паглядзець і пачуць, як працуе беларускамоўны сінтэзатар. Звычайны мужчынскі голас, толькі з металічным, як бывае ў фантастычных фільмах, прыгукам, перадаў прывітанне нашай газеце імгненна пасля таго, як Юрась надрукаваў некалькі слоў на клавіятуры. Яшчэ адна адметнасць камп’ютарнага голасу — невялікае замаруджванне пры “чытанні” вялікіх слоў. Асабліва гэта заўважаецца пры прайграванні паэтычных твораў. Так, я паслухаў “А хто там ідзе?” Янкі Купалы і ўрывак “Мой родны кут…” з паэмы “Новая зямля” Якуба Коласа. А вось выкананне навуковага тэксту амаль цалкам задавальняе: калі не асабліва прыдзірацца, то і не адрозніш ад чалавека.

Уладзіслаў КУЛЕЦКІ.

Крыніца: http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=85869&idate=2011-09-14

Download (PDF, 220KB)